AQUELA «NAO» QUE SAÍA POLO CORPUS...
Mateo Fontán Couto
Durante
moito tempo
Pontevedra foi unha cidade de Corpus, xa que esta festividade relixiosa era unha das máis características e de maior relevancia
na cidade. Frei Martín Sarmiento deixou escrito
que a
súa
primeira
lembranza
foi
a
dos xigantes
que saían nesta procesión; o Padre Amoedo no seu Carmem
Patrium sive
Pontevedra rememora, nostálxico dende o exilio, o
festexo na cidade do Lérez. Co
tempo, esta celebración foi obxecto de comentario
e estudo por escritores
e investigadores tales como Xoán
Manuel Pintos, Casto
Sampedro, Casal y Lois,
Filgueira Valverde, Sánchez
Cantón,
Javier
Pintos,
etc. A revista Nodales,
unha das publicacións vivas
senlleiras da cidade, continua a editarse
cada dous anos auspiciada polo Gremio de Mareantes. Nela,
son moitos
os traballos dedicados ao Corpus pontevedrés.
Porén, nestes tempos algunhas tradicións redescóbrense
para sobrevivir e outras simplemente van esmorecendo. Dende cativo
levo oíndo iso de que o Corpus de Pontevedra vai a menos, que se
atopa
en decadencia, que non é o que era... Puiden comprobar como, co paso
dos
anos,
a cousa era certa e que cada vez
o Corpus ía perdendo elementos, afluencia, senso... «Culpa»
de
toda unha cidade que non vela polo seu patrimonio e
as súas tradicións que van máis aló da relixiosidade, xa
que
son unha mostra e
un testemuño
do propio ser e
actuar
dunha
poboación.
Nas
antigas celebracións
do Corpus en Pontevedra, cuxo
orixe pode
situarse
no século XV, abría a comitiva a
monstruosa Coca e tras ela ía
unha «nao»
movida
por rodas
que
durante o ano
gardaba desmantelada
nunha
bodega
o
Gremio de Mareantes. Para
algúns estudosos o
barco
simbolizaba a toma de Sevilla por Paio Gómez Chariño, para outros
trataríase dunha alegoría da Igrexa Católica.
Tamén
se ten observado que puido ser a perduración dun carrus navalis clásico,
precedente
das carrozas do
Entroido.
Na
véspera da procesión, tras
ser engalanada nos días anteriores,
a embarcación facía un percorrido semellante ao do día de
Corpus.
A nave, tirada
por un céntulo,
levaba piloto e tripulantes –todos
da Moureira– que lanzaban salvas dende pequenos
morteiros
e recitaban as retranqueiras
«vayas» durante
o percorrido. Estes
romances satíricos repetiríanse no propio día da procesión
cara
os
gremios concorrentes á mesma.
Supoñía
isto unha nota de humor e orixinalidade. As burlas non se detiñan
nos gremios senón que
tamén ían
dirixidas ao
propio barco e aos
seus
tripulantes ou ás damas
que alí se atopasen.
O Gremio de Mareantes fíxose cargo da «nao»
ata 1783.
O Concello a recuperaría a mediados do XIX e a
utilizaría, ademais
do Corpus, noutras festas como a da Peregrina ou na recepción da
visita a Pontevedra dos duques de Montpensier en 1852, ao
parecer a
derradeira
data en
que se
viu
polas rúas –tirada
por bois–
a esta nave.
 |
Grabado de Osterberger representando a visita en 1852 dos Duques de Montpensier |
En 1949 sairía na
procesión
unha maqueta da nao Marigalante (frecuentemente confundida coa "Gallega") conservada no Museo Provincial. Funcionaría agora como
exvoto ao mesmo tempo que de lembranza da antiga barcaza. Portárona
mariñeiros
da Escola
Naval ata
2009; o último ano que saíu
foi en 2011
levada por voluntarios,
tamén
chegou a saír
aos ombreiros de membros de Protección Civil. A pequena reprodución
de
La
Gallega ía
diante dos santos gremiais e formaba unha das imaxes máis
características da celebración do Corpus recente
na cidade.
 |
A «nao» en 2011, derradeiro ano no que saíu en procesión |
Pero
xunto coa nao,
o paso do tempo foi suprimindo varios aspectos que conformaban o
Corpus pontevedrés: os xigantes, os choqueiros ou
céntulos,
as
danzas gremiais, as
penlas, os
autos sacramentais,
a Coca ou Tarasca...
Noutras rexións próximas como Redondela
perduran
algúns destes interesantes
elementos, e o seu Corpus actúa de referente cultural e turístico,
alén do relixioso. Das dezaseis imaxes gremiais
de santos, santas e representacións alegóricas que saían en orixe
por
Pontevedra
concorren na actualidade menos da metade. As fermosas alfombras
florais perden metros, os altares efémeros nas prazas apenas
se levantan.
Depende
de nós o querer
conservar unha tradición tan arraigada na cidade durante tanto tempo, e
tamén outras ligadas como a procesión do Chucurruchú.
Institucións
políticas,
Igrexa,
confrarías,
agrupacións
relixiosas e culturais farían ben en tratar de darlle pulo á cidade
cando chega o día de Corpus; tradición e novas iniciativas poden
converxer nun festexo que de sempre estivo
marcado no calendario dos pontevedreses. Que non chegue ese día no
que a semellanza do
pequeno
Ramonete, personaxe
dun dos belidos
contos de Gabriel Miró, preguntémonos: «¿Qué será Corpus?».
 |
| A Procesión de Corpus agardando para saír en 2013 Foto: Mateo Fontán Couto |
Fontes:
- FILGUEIRA
VALVERDE, J.: «El
Corpus viejo en Pontevedra»,
El Museo de Pontevedra,
nº XXIX, 1975, pp. 260-391.
- LÓPEZ DE SOTO,
X.: O Corpus en
Pontevedra, Casal de
Edicións,
Pontevedra, 1995.
- Revista Nodales, (nos
seus números esta publicación recolle moitos traballos con respecto
ao Corpus de Pontevedra).
 |
| A maqueta da nao Marigalante no Corpus Fonte: www.farodevigo.es, www.lavozdegalicia.es |
 |
| Mariñeiros da Escola Naval portando a «nao» |
 |
| Maqueta da nao no Museo de Pontevedra Fonte: https://atopo.depo.gal/Record/bib.149884 |
.jpg)
Comentarios
Publicar un comentario