HISTORIOGRAFÍA DA SEMANA SANTA PONTEVEDRESA

Mateo Fontán Couto 

Pese a posuír unha dilatada historia, que afonda as súas raíces en tempos da Baixa Idade Media, e de tratarse dunha tradición secular a Semana Santa de Pontevedra non mereceu dunha especial atención por parte dos investigadores ata tempos recentes. Nunha rápida ollada historiográfica propoñemos as achegas máis salientables ata o de agora.

Ao marxe dalgúns artigos esparexidos por diferentes medios, principalmente xornais, a primeira grande obra a ter en consideración sobre a Semana Santa pontevedresa sería A Semana Maior na antiga Pontevedra de Enrique Fernández Villamil y Alegre (1904-1967). Este gran erudito valenciano veu parar á nosa cidade onde foi profesor de Gramática e Literatura no Instituto de Pontevedra; tamén director do Arquivo Provincial e da Biblioteca Pública onde fixo un valioso traballo (colleuna con 6000 volumes e deixouna con máis de 40.000); daquela tanto o Arquivo Provincial como a Biblioteca Pública estaban instaladas no propio Instituto, actual Valle-Inclán. Tamén foi concelleiro da cidade e o primeiro presidente do Cine-clube. Realizou moitos traballos encol de Pontevedra como por exemplo sobre a ponte vella ou a historia da capitalidade, entre outros. Mais o que aquí nos interesa foi o seu traballo da Semana Maior na antiga Pontevedra. Un estudo pioneiro pola súa sistematización e procura das fontes primarias que alumeou futuras investigacións. O traballo foi publicado nos Cuadernos de Estudios Gallegos e asemade en separata polo Museo de Pontevedra no ano 1952.

 

A Xunta Coordinadora da Semana Santa de Pontevedra levou cara adiante a publicación de dúas revistas nos anos 1953 e 1954 onde algúns persoeiros da intelectualidade pontevedresa colaboraron con pequenos artigos de diversa índole: música ou arte sacra, as confrarías, algunha talla, impresións... O programa da Semana Santa de Pontevedra tamén acostumou a levar dende a década dos 70 algún pequeno artigo con motivo da celebración, principalmente a cargo de Xosé Filgueira Valverde. O polígrafo foi un recoñecido dinamizador da Semana Santa de Pontevedra, participando activamente na súa restauración dende 1949. Tamén desde a dirección do Museo de Pontevedra fomentou o interese pola tradición, como ocorreu coa mostra de 1981«La Pasión en el arte», cun antecedente en 1942.

Dentro da historiografía da nosa Semana Santa cómpre destacar o traballo de investigación tutelado de J. L. Ageitos Míguez que levou por título La Semana Santa de Pontevedra Tradición-Restauración-Catalogación, defendido no ano 2009 na Universidade de Santiago de Compostela. Unha síntese desta tese de licenciatura do devandito autor recaeu na gran empresa que Hercules ediciones realizou na procura da identidade galega en tódalas súas dimensións. Este traballo, Semana Santa de Galicia, repara en Pontevedra no seu terceiro volume e achéganos a historia pasada e presente da Semana Santa e das súas confrarías e imaxes. A obra de Ageitos supón o alicerce do que partir para comprendermos, na súa maior amplitude, esta celebración na nosa cidade. Este investigador e traballador de didáctica no Museo de Pontevedra tamén foi guionista da documental «Pasión en Pontevedra», editada pola Xunta Coordinadora, e ten publicado proveitosos artigos sobre a Semana Santa pontevedresa en diferentes medios; coido os máis interesantes na extinta revista que sacaba a Fundación Cultural Rutas del Románico. Ademais é un coñecido dinamizador das nosas celebracións relixiosas.

 

Nos últimos anos é xusto nomear as contribucións doutros investigadores tales como Xosé Fuentes Alende, Mateo Fontán, Leoncio Feijoo ou Xosé Manuel Pereira Fernández que achegou valiosos apuntes da celebración durante o Antigo Rexime. A estes habería que sumar algún traballo de corte académico e a edición de revistas por parte dalgunha confraría sen moita continuidade no tempo, así ocorreu coa revista que a Confraría da Nosa Señora do Amor Fermoso Sacou entre 1997 e o 2000. Amais as efemérides por aniversarios ou calquera outro motivo pode ofrecer a edición dalgún tipo de publicación por parte das agrupacións relixiosas, destacaron as do 50 aniversario das confrarías do Noso Pai Xesús Coa Cruz ao Lombo e a do Noso Pai Xesús do Silencio, así como a publicación dos Viacrucis de Paul Claudel (na versión de Filgueira Valverde) a cargo da Confraría do Espírito Santo, irmandade que en 2023 con motivo do 70 aniversario da súa fundación tamén elaborou unha documental coa historia da entidade de título «Aulas y cera».

 

Exposicións, visitas comentadas a coleccións e ciclos de conferencias completan as canles polas que transitarmos para divulgar e xerar coñecemento ao redor de tan importante celebración como é a Semana Santa, dende os variados puntos de vista que se pode abordar a mesma: relixioso, histórico, artístico, antropolóxico... É de desexar que este coñecemento medre xunto cun organismo como é a Semana Santa que respira diferente e varía no transcurso do tempo.