LIBRO SOBRE O BARALLETE
Mateo Fontán Couto
Por
barallete entendemos a lingua ou xerga propia dos afiadores e paraugueiros
galegos. A comarca ourensá da Chaira, conformada por doce concellos, actúa con
especificidade á hora de referirse a estes traballadores ambulantes. Á súa vez,
A Chaira foi berce doutros varios oficios itinerantes como foron os
cerralleiros, cordeeiros, latoeiros, etc. Se quixésemos concretar un sitio
icónico para a figura do afiador teriamos que referirnos a Nogueira de Ramuín, dentro
da Chaira claro!, lugar tradicionalmente ligado ás rodas de afiar.
Sacou
en marzo deste ano a Deputación de Ourense xunto, precisamente, ao Concello de
Nogueira de Ramuín un libro sobre a fala destes característicos personaxes.
Leva por título O barallete. O segredo mellor
gardado, da autoría de Santiago Bonay López.
Coñecido
resulta o traballo de Ben-Cho-Sey arredor deste patrimonio inmaterial que é o
barallete; tamén Castelao reunira termos da misteriosa fala. Co tempo sumáronse
outras compilacións e estudos acerca da figura dos naceiros e mutilos, ou o
que resulta o mesmo, mestres e aprendices do oficio de afiador e paraugueiro.
Xuntos percorrían os camiños anunciándose co chifre e exercendo o traballo, que
non resultaba doado de desempeñar, nun ritual de transmisión e aprendizaxe dos
arcanos, artes, normas e lingua que envolvían á profesión.
El afilador. Francisco de Goya
O
libro resulta moi curioso de ler. Non pretende aportar grandes novidades senón
máis ben contextualizar e caracterizar no tempo o que foi a figura do afiador,
describir obxectos, costumes e xeitos mais, sobre todo, compilar vocábulos do
barallete. Bebe moito das obras anteriormente realizadas por Fidalgo
Santamariña, Sotelo Blanco, Rodrigues Gomes ou o devandito Ben-Cho-Sey, entre
outros.
A
obra dá comezo con dous textos introdutorios a cargo do presidente da
Deputación de Ourense e do alcalde de Nogueira de Ramuín. De seguido fálase de
forma concisa sobre A Chaira, os primeiros afiadores ambulantes e as andainas
destes portadores da roda de afiar xunto aos seus pupilos ou, en
barallete, mutilos.
Continua
o traballo coa descrición dos instrumentos empregados polo afiador: a tan
característica tarazana ou roda de
afiar, o chifre anunciador e a importante parafusa que comezou facendo lume e rematou por crear buratos.
Monumento ao
afiador
(Fonte: http://www.galiciaenfotos.com)
Xa despois éntrase na fala do
barallete. Tras anotar algúns autores compiladores de voces da xerga ofrécense
máis de mil seiscentos termos recompilados, ademais de compostos léxicos e
sintagmáticos, con algunhas variantes ou alteracións fonéticas. O libro aporta
trinta e catro novas achegas, meritorio traballo tendo en conta a desmemoria
que se sufre pola caída do oficio. Grazas á labor dos que se preocuparon da
compilación de palabras do barallete, hoxe en día é unha das linguas gremiais
con maior número de termos recollidos, polo menos na península. Aínda
así, son moitas as palabras que fuxiron e continúan a ser segredo.
A obra ofrece
cada termo en barallete e a súa tradución en castelán, galego, eúscaro e
catalá. Engádense 121 compostos léxicos e sintagmáticos e despois xorde unha
útil guía de procura en castelán.Tras pasear pola verba gremial, o libro segue
a ofrecernos apartados moi entretidos como o que dedica a escritos e poemas en barallete
ou á figura do afiador. Tamén preocúpase o autor nun “capituliño” dos termos en
barallete sobre os naipes (paus, expresións, etc.). Son tamén tratadas nesta
dinámica obra: frases, expresións, curiosidades sobre os afiadores, ditos
populares ou acepcións en diferentes dicionarios sobre o barallete.
Completan o libro as referencias bibliográficas,
os agradecementos, unha descrición tanto do escudo como da bandeira do Concello
de Nogueira de Ramuín, onde aparece a roda do afiador e paraugueiro, e ata unha fe
de erratas adherida ao volume, como se facía antigamente. A destacar as belidas
ilustracións a cargo de David Rodríguez Lorenzo que enmarcan unha obra moi
gustosa, didáctica e de valor.
.jpg)
Comentarios
Publicar un comentario